Nie można ograniczać dystrybucji przez internet

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej orzekł, że ograniczeniem konkurencji są obiektywnie nieuzasadnione klauzule w umowach dystrybucyjnych wymagające, by sprzedaż produktów odbywała się „w przestrzeni fizycznej w obowiązkowej obecności dyplomowanego farmaceuty”, co wyłącza sprzedaż przez internet (wyrok z 13 X 2011 w sprawie C‑439/09). Pojawia się w związku z tym pytanie, co może stanowić obiektywne uzasadnienie ograniczeń swobody działania kontrahentów w ramach struktury dystrybucyjnej?

Trybunał podkreślił, że stosowanie systemów dystrybucji selektywnej jest dopuszczalne w świetle europejskiego prawa antymonopolowego pod warunkiem że (p. 41)

wybór podmiotów zajmujących się dalszą sprzedażą dokonuje się w oparciu o kryteria obiektywne o charakterze jakościowym, ustalone w sposób jednolity względem wszystkich podmiotów zajmujących się dalszą sprzedażą i stosowane w sposób niedyskryminacyjny, że właściwości danego produktu wymagają dla zachowania jakości i zapewnienia odpowiedniego używania takiej sieci dystrybucji, i wreszcie, że zdefiniowane kryteria
nie wykraczają poza to, co jest konieczne

Jednocześnie Trybunał przypomniał swoje wcześniejsze stanowisko, że nie uzasadnia zakazu sprzedaży przez internet konieczność „dostarczenia klientowi indywidualnej porady oraz zapewnienia jego ochrony przed nieodpowiednim używaniem produktów w ramach sprzedaży produktów leczniczych niepodlegających obowiązkowi wystawienia recepty lekarskiej oraz soczewek kontaktowych” (p. 44).

Trybunał odrzucił również argument, że zakaz sprzedaży przez internet może być uzasadniony potrzebą ochrony „prestiżowego wizerunku” produktów (p. 45-46).

Wyrok Trybunału oznacza, że w każdym przypadku, gdy przedsiębiorca rozważa ograniczenie dystrybucji przez internet oceniać należy czy „w następstwie indywidualnego i konkretnego zbadania treści i celu tej klauzuli umownej oraz prawnego i gospodarczego kontekstu, w jaki jest ona wpisana, okaże się, że zważywszy na właściwości przedmiotowych produktów taka klauzula nie jest obiektywnie uzasadniona” (p. 47). Niestety wyrok dostarcza nam jedynie przykładów, co obiektywnym uzasadnieniem być nie może (dostarczenie indywidualnej porady, ochrona prestiżowego wizerunku).

Przy okazji warto zwrócić uwagę, że zakaz sprzedaży przez internet nie będzie zdaniem Trybunału mógł skorzystać z tzw. wyłączenia grupowego, gdyż jest on ograniczeniem sprzedaży pasywnej. Taka interpretacja, zgodna ze stanowiskiem Komisji Europejskiej, przyczyni się do bardziej restrykcyjnego traktowania tego typu ograniczeń w systemach dystrybucyjnych.