Międzynarodowy dzień sygnalisty w roku transpozycji dyrektywy o sygnalistach

23 czerwca, to data obchodzonego rokrocznie Międzynarodowego Dnia Sygnalisty. Ostatni rok okazał się przełomowy dla świadomości społecznej o istnieniu i znaczeniu tych osób dla dobra ogółu. Wynika to oczywiście z faktu, że jesteśmy w przededniu terminu transpozycji Dyrektywy o sygnalistach do krajowych porządków prawnych, toteż słowo to jest odmieniane przez wszystkie przypadki i coraz ciężej już znaleźć osobę, która nigdy się z nim nie spotkała. Nie oznacza to jednak, że całkowicie udało się wyplewić myślenie o sygnalistach jako o donosicielach, a nie osobach działających w interesie społecznym, a taki dzień, jak Międzynarodowy Dzień Sygnalistów, to doskonała okazja, aby temu myśleniu przeciwdziałać.

Okres ostatnich miesięcy był przełomowy nie tylko z perspektywy świadomości o sygnalistach. Na pierwszy plan wysuwa się pandemia COVID-19, która odcisnęła swoje piętno na każdym niemal aspekcie życia, a jej wpływ nie ominął także liczby nieprawidłowości. Zgodnie z raportem ACFE “Fraud in the wake of COVID-10: Benchmarking Report December 2020 Edition” 43% badanych firm zaobserwowało zauważalny wzrost ryzyk korupcyjnych już w maju 2020 roku, a 70% firm spodziewa się ich kolejnego wzrostu w następnych miesiącach. Wszelkie nieprawidłowości, to zawsze koszt dla organizacji, a im szybciej są one wykryte, tym bardziej straty te można zniwelować. Ograniczanie strat finansowych powodowanych nieprawidłowościami jest tym bardziej istotne wobec problemów, z jakimi firmy musiały mierzyć się z uwagi na pandemię. Badanie “Report to the Nations 2019. Global study on occupational fraud and abuse” wskazuje, że ponad 40% wykrytych nadużyć wewnętrznych w badanych firmach w 2018 roku zostało wykrytych dzięki różnym kanałom zgłaszania nieprawidłowości, co podkreśla niebagatelny wpływ sygnalistów na wczesne wykrywanie i zapobieganie nadużyciom.

Jednocześnie sygnaliści, to osoby szczególnie narażone na środki odwetowe, ostracyzm społeczny oraz szereg problemów zdrowotnych powodowanych stresem związanym z dokonaniem zgłoszenia i ewentualnymi następstwami tego zgłoszenia. Wpływ zgłaszania nieprawidłowości na zdrowie psychiczne był w 2018 roku przedmiotem badań naukowców z Tilburg University – Mental Health Problems Among Whistleblowers: A Comparative Study prowadzonych pod kierunkiem Petera G. van der Veldena. Wyniki wskazały, że częstotliwość występowania ogólnych problemów ze zdrowiem psychicznym u sygnalistów była wyższa niż u osób niezdolnych do pracy i porównywalna z pacjentami cierpiącymi na choroby nowotworowe. Około 85%  badanych sygnalistów cierpiało na zaburzenia lękowe, depresję, problemy społeczne oraz miała problemy ze snem, a 48% osiągnęło kliniczne poziomy tych problemów zdrowotnych.

Ogromny wpływ sygnalistów na przeciwdziałanie nieprawidłowościom w połączeniu z negatywnymi konsekwencjami zgłoszeń, z którymi muszą się konfrontować sprawia, że pomimo znacznej zmiany mentalnościowej w postrzeganiu ich roli w społeczeństwie, należy nadal edukować w tym zakresie. Międzynarodowy Dzień Sygnalistów jest do tego dobrą przyczyną i jego obecność w kalendarzu przypomina o konieczności podkreślenia i docenienia ich wkładu w dobro ogółu społeczeństwa.