Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych – nowe podejście

Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych – nowe podejście

Ministerstwo Sprawiedliwości wróciło do prac nad projektem nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary – tak wynika z informacji zamieszczonych w dzisiejszym wydaniu Dziennika Gazety Prawnej. Oznacza to, że zapowiadana od dawna rewolucja w podejściu do karania przedsiębiorców tym razem najprawdopodobniej faktycznie nadejdzie. Posiadanie efektywnych narzędzi compliance stanie się zatem w Polsce powszechnym wymogiem regulacyjnym, za naruszenie którego grozić będą surowe sankcje.

Na dzień dzisiejszy Ministerstwo nie opublikowało jeszcze aktualnego projektu nowej ustawy. Możemy się jednak spodziewać, że będzie zbliżony lub nawet tożsamy z opracowanym w 2018 r., który w styczniu 2019 r. został już przekazany pod obrady Sejmu. Tym razem jego zastosowanie ma być jednak ograniczone wyłącznie do dużych przedsiębiorców.

Dla przypomnienia – zgodnie z regulacją opracowaną przez Ministerstwo w 2018 r.:

1. Podmiot zbiorowy (w tym spółka prawa handlowego) może zostać ukarana za przestępstwo popełnione przez osobę fizyczną w związku z działalnością tego podmiotu. Nie chodzi tutaj tylko
o członków organów i pracowników. W niektórych sytuacjach spółka może zostać pociągnięta do odpowiedzialności nawet w przypadku przestępstwa popełnionego przez osoby działające
w strukturach zewnętrznego kontrahenta. Co istotne, dla ukarania spółki nie będzie konieczne skazanie osoby fizycznej – sprawcy przestępstwa, ani nawet jego wykrycie.

 
2. Podmiot zbiorowy będzie mógł bronić się przed odpowiedzialnością, wykazując brak tzw. winy
w wyborze, w nadzorze i w organizacji. Oznacza to, że o odpowiedzialności spółki zdecyduje wdrożenie efektywnie funkcjonujących narzędzi compliance, obejmujących m.in.: (i) wyznaczenie compliance oficera, (ii) wdrożenie wewnętrznych zasad postępowania na wypadek zagrożenia popełnienia przestępstwa, (iii) formalne uregulowanie podziału zakresów odpowiedzialności pomiędzy jednostkami organizacyjnymi i stanowiskami pracy, (iv) wdrożenie innych narzędzi mających na celu wykazanie po stronie spółki i jej kadry zarządzającej szeroko rozumianej należytej staranności.

3. Konieczne będzie również wewnętrzne uregulowanie zasad ochrony sygnalistów i prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających.

4. Sankcje obejmują:

a) Kary pieniężne w wysokości do 30 mln zł (wyjątkowo: do 60 mln zł w przypadku zaniechania wykonania obowiązków w zakresie prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających i usunięcia naruszeń);

b) Kara w postaci rozwiązania podmiotu zbiorowego;

c) Szeroki katalog środków karnych, obejmujący m.in.: (i) zakaz prowadzenia działalności gospodarczej określonego rodzaju, (ii) zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne i ubiegania się o wsparcie środkami publicznymi, (iii) zwrot równowartości wsparcia środkami publicznymi, (iv) naprawienie szkody, zadośćuczynienie, nawiązkę, (v) zakaz promocji i reklamy, (vi) podanie wyroku do publicznej wiadomości, (vii) stałe lub czasowe zamknięcie oddziału.

d) Dodatkowo, na czas trwania postępowania możliwe będzie wprowadzenie w spółce zewnętrznego zarządu przymusowego.

Spodziewamy się, że projekt będzie procedowany znacznie szybciej, niż miało to miejsce na przełomie 2018 i 2019 r. Na tempo prac może mieć wpływ wyraźnie widoczne zwiększenie zagrożenia przestępczością gospodarczą w erze spowolnienia gospodarczego oraz szeroko zapowiadane w ostatnim czasie kontrole wydatkowania środków publicznych otrzymanych w ramach tzw. tarcz antykryzysowych.

Nie bez znaczenia na pewno jest też fakt, że na konieczność zmiany dotychczasowego modelu karania podmiotów zbiorowych od dawna wskazuje również Unia Europejska. Co do przestępstw związanych
z praniem pieniędzy i finansowaniem terroryzmu wymagają tego również przepisy VI Dyrektywy AML,
którą państwa członkowskie Unii Europejskiej zobowiązane są wdrożyć do 3 grudnia 2020 r.

Źródło: Dziennik Gazeta Prawna