Standardy Ochrony Małoletnich – istotne zmiany dla podmiotów leczniczych

15 lutego 2024 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o przeciwdziałaniu przestępczością na tle seksualnym. Jest ona elementem pakietu przepisów mających na celu wzmocnienie ochrony małoletnich do 18 roku życia przed skrzywdzeniem oraz przemocą seksualną. Choć temat zdawał się pozornie nie dotyczyć sektora ochrony zdrowia, to nie możemy zapominać, że nowe obowiązki i procedury już za chwilę będą musiały wdrożyć również podmioty prowadzące działalność leczniczą.

Z CZEGO WYNIKAJĄ ZMIANY? 

Ustawa z dnia 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz niektórych innych ustaw – stanowi  odpowiedź na problem stosowania przemocy wobec dzieci. Oprócz zmian w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym i procedurach związanych z dochodzeniem odpowiedzialności karnej, zmiany dotknęły również ww. ustawy o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym (i ochronie małoletnich)[1] (dalej: „Ustawa”).

Pakiet nowych przepisów nie oznacza tylko zmian w samym postępowaniu przed sądem związanym z ukaraniem czy innymi sankcjami wobec osoby stosującej przemoc czy nadużycia. Ma on też na celu nadanie rangi ustawowej narzędziom chroniącym małoletnich, które mają skutecznie zaangażować w system poszczególne podmioty, które mają na co dzień kontakt z małoletnimi. Do takich podmiotów należą również podmioty lecznicze.

STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH

Jednym z istotniejszych z punktu widzenia pomiotów leczniczych elementów nowelizacji jest obowiązek wprowadzenia i utrzymywania tzw. Standardów Ochrony Małoletnich. Intencją ustawodawcy było, aby m.in.:

• organ zarządzający podmiotem leczniczym do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni oraz
• organizator działalności medycznej przeznaczonej dla małoletnich

opracował zestaw własnych procedur ochrony małoletnich przed skrzywdzeniem oraz przestępczością na tle seksualnym. Ww. podmioty muszą spełnić obowiązek w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia w życie ustawy tj., najpóźniej do końca sierpnia 2024 r.

Następnie zobowiązany jest je wdrożyć, udostępnić i dokonywać regularnej oceny w celu zapewnienia ich dostosowania do aktualnych potrzeb oraz zgodności z obowiązującymi przepisami (najrzadziej co 2 lata).

Ww. standardy należy udostępnić na swojej stronie internetowej oraz wywiesić w widocznym miejscu w swoim lokalu, w wersji:

• zupełnej oraz
• skróconej, przeznaczonej dla małoletnich.

Ustawodawca podkreśla, że język, jaki należy stosować, musi być zrozumiały dla małoletnich.

CO MUSZĄ ZAWIERAĆ STANDARDY OCHRONY MAŁOLETNICH? 

Po pierwsze Standardy ochrony małoletnich nie będą mogły być oparte na jednym uniwersalnym wzorze. Ustawodawca nakłada na ww. podmioty obowiązek ich stworzenia w sposób dostosowany do charakteru i rodzaju placówki lub działalności. Oznacza to, że inne standardy będą z pewnością w klinice stomatologicznej, natomiast inne na oddziale zamkniętym psychiatrii dziecięcej.

Ustawodawca określił jednak pewne „niezbędne minimum”, wskazując, że Standardy Ochrony Małoletnich muszą określać w szczególności:

• zasady zapewniające bezpieczne relacje między małoletnim a personelem (w szczególności zachowania niedozwolone wobec małoletnich);
• wymogi bezpiecznych relacji między samymi małoletnimi (w tym zachowania niedozwolone);
• zasady korzystania z urządzeń elektronicznych z dostępem do sieci Internet, uwzględniając tym samym procedury ochrony dzieci przed treściami szkodliwymi i zagrożeniami w sieci Internet oraz utrwalonymi w innej formie;
• zasady i procedurę podejmowania interwencji w sytuacji podejrzenia krzywdzenia lub posiadania informacji o krzywdzeniu małoletniego;
• zasady ustalania planu wsparcia małoletniego po ujawnieniu krzywdzenia;
• procedury i osoby odpowiedzialne za składanie zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa na szkodę małoletniego, zawiadamianie sądu opiekuńczego oraz w przypadku instytucji, które posiadają takie uprawnienia, osoby odpowiedzialne za wszczynanie procedury „Niebieskie Karty”;
• zasady przeglądu i aktualizacji standardów;
• zakres kompetencji osoby odpowiedzialnej za przygotowanie personelu placówki lub organizatora do stosowania standardów, zasady przygotowania tego personelu do ich stosowania oraz sposób dokumentowania tej czynności;
• zasady i sposób udostępniania rodzicom albo opiekunom prawnym lub faktycznym oraz małoletnim standardów do zaznajomienia się z nimi i ich stosowania;
• wskazanie osób odpowiedzialnych za przyjmowanie zgłoszeń o zdarzeniach zagrażających małoletniemu i udzielenie mu wsparcia;
• sposób dokumentowania i zasady przechowywania ujawnionych lub zgłoszonych incydentów lub zdarzeń zagrażających dobru małoletniego.

CZY NA PEWNO JESTEM ZOBOWIĄZANY DO WDROŻENIA STANDARDÓW OCHRONY MAŁOLETNICH?

Dla wskazania kto jest zobowiązany do wdrożenia ww. Standardów, Ustawa o przeciwdziałaniu przestępczością na tle seksualnym, w, posługuje się określeniami takimi jak:

• „organ zarządzający (….) placówką resocjalizacyjną, (…), medyczną”; czy też
• „organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, (….) medycznej, rekreacyjnej, sportowej”.

Co więc to oznacza?

Wskazane powyżej terminy nie są stosowane w innych ustawach. Przyjęte rozwiązanie może więc prowadzić do wniosku, że celem ustawodawcy było maksymalnie szerokie określenie kręgu osób i podmiotów zobowiązanych do wdrożenia nowych obowiązków. W praktyce, w związku z mogącymi się pojawić wątpliwościami interpretacyjnymi, konieczna więc będzie indywidualna ocena prowadzonej działalności pod kątem weryfikacji, czy działalność może zostać uznana za medyczną, a więc czy takie Standardy należy sporządzić i wdrożyć.

Następnie, w zależności od charakteru działalności i organizacji wewnętrznej, analiza powinna zostać poszerzona o to, kto będzie odpowiadał za wdrożenie standardów. Musimy mieć bowiem na względzie, że nie każdy podmiot to jednoosobowa spółka z ograniczoną odpowiedzialnością a więc nie zawsze odpowiedź będzie oczywista.

INNE OBOWIĄZKI

Nowelizacja zakłada również zmiany w zakresie obowiązków weryfikacyjnych przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem do innej działalności związanej z m.in. leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi (a więc np. opieki nad dzieckiem podczas pobytu w szpitalu). Obowiązek weryfikacji nie będzie już związany tylko z uzyskaniem danych z Rejestru Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym.

Konieczne będzie również przedstawienie analogicznych danych z zagranicznych rejestrów karnych w przypadku osób posiadających obywatelstwo innego państwa lub w przypadku osób zamieszkujących w kilku państwach. Wówczas należy złożyć pracodawcy informacje oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat (innych niż Polska) i państwo obywatelstwa wraz z informacją z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi (jeśli taki rejestr jest prowadzony). W przypadku braku rejestru karnego wystarczające może być oświadczenie, pod warunkiem przedłożenia deklaracji o odpowiedzialności karnej, w przypadku gdyby złożone oświadczenie okazało się fałszywe.

SANKCJE ZA NIEWPROWADZNIE STANDARDÓW OCHRONY MAŁOLETNICH 

Za brak wprowadzenia standardów ochrony małoletnich ustawodawca przewidział karę grzywny w wysokości do 250 zł albo nagany. W przypadku ponownego stwierdzenia niewykonania powyższego obowiązku, może zostać nałożona kolejna grzywna w wysokości nie niższej niż 1000 zł.

Dopuszczenie do pracy lub innej działalności osoby figurującej w Rejestrze lub prawomocnie skazanej za przestępstwa objęte weryfikacją przed dopuszczeniem do pracy podlega natomiast karze aresztu, ograniczenia wolności albo grzywny nie niższej niż 1000 zł.

Poza grzywną, wobec podmiotu leczniczego lub organizatora działalności medycznej może zostać nałożony przez sąd także środek karny w postaci świadczenia pieniężnego na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej. Wysokość świadczenia może wynieść nawet do 10 000 zł.

Surowsze sankcje grożą w przypadku dopuszczenia do pracy lub innej działalności osoby z orzeczonym zakazem zajmowania stanowisk związanych z wychowaniem, edukacją, leczeniem małoletnich lub z opieką nad nim. Wówczas przewidziana jest nawet kara pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Wówczas dodatkowe świadczenie na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym oraz Pomocy Postpenitencjarnej może wynieść nawet 30 000 zł.

***

Podmioty lecznicze muszą pamiętać o tym, aby stworzone procedury nie tylko spełniały wymogi ustawodawcy, ale też realnie odpowiadały na potrzeby placówki, były łatwe do stosowania oraz zrozumiałe także dla małoletnich.

Jak widać, zarówno ogólne terminy w ustawie, jak i szeroki krąg odbiorców tych obowiązków mogą rodzić praktyczne problemy i wątpliwości dla wielu podmiotów.

Jeśli mają Państwo dodatkowe pytania związane z nowymi obowiązkami lub też realne trudności związane z praktycznym ich stosowaniem zapraszamy do kontaktu.

[1] Ustawa z dnia 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1304 z późn. zm.). Ustawodawca postanowił także zmienić tytuł ustawy, dodając do jej pierwotnej nazwy zdanie sformułowanie „i ochronie małoletnich”.

Dagmara Lukosek
Associate

dagmara.lukosek@dzp.pl

Olga Chodorowska
Prawnik, Associate

Olga.Chodorowska@dzp.pl

Adrian Dulczewski
Legal Assistant

Adrian.Dulczewski@dzp.pl