11 pakiet sankcji gospodarczych i indywidualnych UE już obowiązuje – co nowego wprowadza i jak zachować zgodność?

23 czerwca 2023 roku Rada Unii Europejskiej przyjęła 11 pakiet sankcji gospodarczych i indywidulanych wobec Rosji, podtrzymując swoje zobowiązanie do utrzymania i stałego zwiększania presji na Rosję. Nowy pakiet sankcji skupia się w głównej mierze na środkach mających na celu zapobieganie obchodzeniu sankcji i uniemożliwienie wspierania agresji Rosji przez państwa trzecie.

JAKIE ŚRODKI OGRANICZAJĄCE PRZYJĘŁA UE?

Jak stwierdził wysoki przedstawiciel do spraw zagranicznych i polityki bezpieczeństwa Josep Borrell: „Nasze sankcje już teraz mocno odbijają się na rosyjskiej gospodarce i zdolności Kremla do finansowania swojej agresji. Dzisiejszy pakiet zwiększa naszą presję na Rosję. Walcząc z obchodzeniem sankcji, jeszcze bardziej pozbawiamy Rosję zasobów, których tak desperacko potrzebuje do prowadzenia bezprawnej wojny z Ukrainą”.

PRZECIWDZIAŁANIE OBCHODZENIU SANKCJI PRZEZ ROSJĘ

11 pakiet sankcji UE skupia się przede wszystkim na mechanizmach przeciwdziałania obchodzeniu sankcji przez Rosję. W tym celu Unia zdecydowała się na zacieśnienie współpracy z państwami trzecimi oraz zapewnienie pomocy technicznej.

Co się stanie w przypadku braku współpracy z takimi państwami?

Unia Europejska będzie zobowiązana przyjąć szybkie, proporcjonalne i ukierunkowane działania wymierzone w podmioty z państw trzecich, które ułatwiają Rosji omijanie sankcji, głównie w postaci zasobów umożliwiających jej kontynuowanie wojny. Pakiet przewiduje także, że w przypadku niskiej efektywności wskazanych powyżej działań, Unia będzie mogła przyjąć nadzwyczajne środki stosowane w ostateczności. Oznacza to, że Rada UE będzie mogła ograniczyć sprzedaż, dostawy, przekazywanie lub eksport towarów i technologii, których eksport do Rosji jest zakazany. Mowa tu przede wszystkim o produktach i technologiach używanych przez Rosję na polu walki.

KONTROLE I OGRANICZENIA IMPORTOWO-EKSPORTOWE

Do wykazu podmiotów objętych sankcjami Rada UE dodała kolejne 87 podmiotów, które bezpośrednio wspierają rosyjski kompleks wojskowo-przemysłowy. Należy wskazać, ze UE zaostrzyła ograniczenia eksportowe względem tych podmiotów w zakresie towarów i technologii podwójnego zastosowania.

Dodatkowo wśród zakazanych przedmiotów, które sprzyjają postępowi technologicznemu rosyjskiego sektora obrony i bezpieczeństwa uwzględnione zostały:

• komponenty elektroniczne;
• materiały półprzewodnikowe;
• sprzęt do produkcji i testowania elektronicznych układów scalonych i płytek obwodów drukowanych;
• prekursory materiałów energetycznych i prekursory do broni chemicznej;
• elementy optyczne;
• instrumenty nawigacyjne;
• metale wykorzystywane w sektorze obrony i wyposażenie morskie.

DROGI I PORTY

Rada UE wprowadziła także dodatkowo ograniczenia transportowe:

• poszerzenie zakazu wwożenia do Unii towarów przyczepami i naczepami zarejestrowanymi w Rosji także na przypadki, gdy są one ciągnięte przez samochody ciężarowe zarejestrowane poza Rosją;
• zakaz dostępu do unijnych portów i śluzjakimkolwiek statkom dokonującym przeładunków „burta w burtę” (pod warunkiem uzasadnionego podejrzenia, że dany statek narusza zakaz importu drogą morską rosyjskiej ropy naftowej i produktów ropopochodnych do Unii lub transportuje rosyjską ropę naftową lub produkty ropopochodne zakupione po cenie wyższej niż pułap cenowy uzgodniony przez koalicję na rzecz pułapu cenowego);
• zakaz dostępu do unijnych portów statków, wobec których istnieją uzasadnione podstawy podejrzenia o nielegalne zakłócanie, wyłączanie lub dezaktywowanie w inny sposób swoich systemów nawigacyjnychpodczas transportu rosyjskiej ropy naftowej i produktów ropopochodnych z naruszeniem umów, zasad i norm międzynarodowych.

INNE ŚRODKI OGRANICZAJĄCE           

Nowy pakiet sankcji zawiesza także licencje nadawcze pięciu kolejnych stacji, które znajdują się pod stałą bezpośrednią lub pośrednią kontrolą przywództwa Federacji Rosyjskiej, czyli stacji RT Balkan, Oriental Review, Tsargrad, New Eastern Outlook i Katehon.

Dodatkowo Rada UE wprowadziła sankcje indywidulane wobec kolejnych osób i podmiotów.

Poza tym należy wspomnieć także o zakazie przewozu rosyjskiej ropy naftowej ropociągiem „Przyjaźń”. W tym kontekście pozostanie jednak możliwy import ropy pochodzącej z Kazachstanu lub innego państwa trzeciego, która jest przewożona tranzytem przez Rosję.

O CZYM NALEŻY PAMIĘTAĆ?

Choć z tematem sankcji mierzymy się od prawie roku, wciąż wiele polskich przedsiębiorców nie ma dobrego rozpoznania w ciążących na nich obowiązkach i ryzykach związanych z możliwym naruszeniem sankcji. Obecna sytuacja wymusza na przedsiębiorcach zaadresowanie tematu środków ograniczających w ramach codziennej relacji ze wszystkimi kontrahentami – nie tylko tymi, którzy prowadzą działalność na terytorium Rosji oraz Białorusi.

Zasadniczą trudnością, jaką napotykają firmy, jest określenie, czy kontrahent, z którym współpracują, jest objęty sankcjami oraz w jaki sposób weryfikować jego potencjalną obecność na listach sankcyjnych. Dodatkowe problemy sprawia fakt, że sankcje nakładane na konkretne osoby i organizacje rozciągają się także na osoby fizyczne i prawne z nimi powiązane. Może to sprawić, że podmiotem objętym sankcjami może być także polski kontrahent.

NOWY PAKIET SANKCJI – JAK ZACHOWAĆ ZGODNOŚĆ?

Spełnienie nowych wymogów prawnych wymaga wdrożenia szeregu dodatkowych czynności. Aby zabezpieczyć organizację przed ryzykiem naruszenia przepisów należy m.in.:

1)       zweryfikować, którym reżimom sankcyjnym podlega dana organizacja;

2)       przeprowadzić ocenę ryzyka sankcyjnego;

3)       zbadać cały swój łańcuch dostaw;

4)       zadbać o aktualizację lub stworzenie wewnętrznych procedur z zakresu sankcji (np. aktualizacja procesu zakupowego, wdrożenie procedury weryfikacji podmiotów współpracujących);

5)       przypisać konkretnym pracownikom odpowiedzialność za realizację procesów, przeszkolić ich oraz zaimplementować zasady dokumentacji oraz archiwizacji przeprowadzanych weryfikacji;

6)       wprowadzić do umów odpowiednie klauzule sankcyjne.

Kluczowe jest także prowadzenie monitoringu legislacyjnego, śledzenie zmian na listach sankcyjnych oraz budowanie świadomości wewnątrz organizacji.

dr Anna Partyka-Opiela

Wiktoria Kuczkowska
Prawnik, Associate

wiktoria.kuczkowska@dzp.pl