Jaki jest najważniejszy wniosek dla samorządów po wyroku Trybunału?

Orzeczenie z 20 listopada 2019 r. (sygn. K 4/17) dotyczyło oceny konstytucyjności przepisów art. 59 ustawy o działalności leczniczej. Zgodnie z nimi w przypadku powstania straty netto samodzielnego publicznego zakładu opieki zdrowotnej jednostka samorządu terytorialnego, będąca jego podmiotem tworzącym, zobowiązana jest do pokrycia tej straty lub likwidacji SPZOZ. Zdaniem sejmiku mazowieckiego przepis ten nakłada na jednostkę samorządu terytorialnego ukryty i niedookreślony obowiązek finansowania świadczeń opieki zdrowotnej.

Strata netto SPZOZ powstaje bowiem w wyniku niedoszacowania kosztów tych świadczeń i obciążenia ich faktycznym ciężarem finansowym - za pośrednictwem art. 59 ustawy o działalności leczniczej - SPZOZ oraz jednostki samorządu terytorialnego. Regulację taką należy zatem uznać za niezgodną ze standardami państwa prawnego oraz zasadą adekwatności wynikającymi z Konstytucji RP. Trybunał Konstytucyjny podzielił argumentację wnioskodawcy i stwierdził, że kwestionowany przepis jest niezgodny z Konstytucją RP.

Na czym oparł swoje orzeczenie?

Ustalił, że kwestionowany przepis tworzy mechanizm przenoszenia rosnących kosztów udzielania świadczeń zdrowotnych - np. w związku z brakiem finansowania nadwykonań czy rosnącymi kosztami pracy w ochronie zdrowia - z Narodowego Funduszu Zdrowia na samorząd terytorialny. Interesująca była dyskusja, jaka toczyła się podczas rozprawy w związku z przedstawionym stanowiskiem Sejmu RP, zgodnie z którym finansowanie ochrony zdrowia stanowić ma zadanie własne samorządu terytorialnego. Za najistotniejsze ustalenie w przedmiotowej sprawie należy uznać wyraźnie postawioną granicę kompetencji i zadań w ochronie zdrowia, a także związanych z tym obowiązków finansowych. Finansowanie świadczeń ochrony zdrowia jest zadaniem NFZ, a nie samorządu. Ich wycena powinna być realna i aktualizowana za każdym razem, gdy dochodzi do zmian ustawowych (np. wzrost kosztów pracy) wpływających na te koszty. Trybunał dotknął zatem istoty zasady adekwatności i mechanizmu kompensacyjnego, na którego brak samorząd terytorialny zwraca uwagę od lat.

Czy taki wyrok oznacza, że szpitale będą mogły się zadłużać w nieskończoność?

Bynajmniej. Nikt nie może zadłużać się w nieskończoność, a w szczególności nie może tego czynić ten, kto dysponuje środkami publicznymi. W związku z wyrokiem TK jest jednak szansa, że straty SPZOZ przestaną być generowane przez wadliwe oszacowanie kosztów ich podstawowej działalności, za finansowanie której odpowiada NFZ.

Myśli pan, że orzeczenie TK to dobry prognostyk dla samorządów także w innych sprawach? Może warto zaskarżyć do Trybunału na przykład przepisy pozwalające na niedofinan-sowanie zadań zleconych JST? Tak. Jak wspomniałem, Trybunał dotknął w swym orzeczeniu istoty zasady adekwatności, stwierdzając jej naruszenie. Problem z wadliwym finansowaniem zadań jednostek samorządu terytorialnego, w szczególności zadań własnych powierzanych samorządowi ustawami, braku mechanizmów kompensacyjnych pozwalających urealnić koszty realizowanych zadań, był podnoszony od wielu lat. Nie spotykał się jednak z odpowiednią reakcją ustawodawcy oraz - jak dotąd - Trybunału Konstytucyjnego.

Czy są już jakieś propozycje, jak zmienić przepisy, aby były zgodne z konstytucją?

Wyrok oraz jego uzasadnienie wymagają głębokiej analizy prawnej. Jesteśmy w jej trakcie. Wiem, że także w Senacie podjęto się analizy tego orzeczenia i powstał zespół, którego celem jest opracowanie aktu normatywnego mającego na celu wykonanie przedmiotowego wyroku.

Z Tomaszem Zalasińskim rozmawiał Andrzej Gniadkowski.

Pełna treść artykułu jest dostępna w prenumeracie „Wspólnoty”: http://www.wspolnota.org.pl/prenumerata-wspolnoty/strona-glowna/.